Chlorofil to zielony pigment umiejscowiony w komórkach fotosyntetyzujących alg, niektórych bakterii i w błonach tylakoidów roślin wyższych. Należy do najbardziej widocznych i najobficiej występujących w przyrodzie pigmentów (w końcu ogólne wyobrażenie przyrody kojarzy się ludziom właśnie z kolorem zielonym). Dosłownie można powiedzieć, że chodzi o zielonego słonia – w przyrodzie jest praktycznie wszechobecny, a jednocześnie pełni najbardziej podstawowe funkcje w całym ekosystemie.

Chlorofile jako dobrze zdefiniowana grupa cyklotetrapiroli pełnią trzy ważne funkcje związane z procesem fotosyntezy: (1) wykorzystują energię słoneczną, (2) przekształcają dwutlenek węgla w bardziej złożone struktury węglowodanów i w ten sposób (3) tworzą bazę żywieniową dla pozostałych organizmów, ewentualnie dla globalnego ekosystemu. Tym samym wypełniają zasadniczą dla środowiska potrójną funkcję - elektrowni słonecznej, układu oddechowego i banku żywnościowego planety jednocześnie. Więcej w Zielonych Drogach 4/2021.

CHLOROFIL W SŁUŻBIE CZŁOWIEKA

Rozważając rolę chlorofilu w odżywianiu człowieka, medycynie ludowej lub medycynie naukowej, należy brać pod uwagę historyczny okres, do jakiego odnosimy naszą ocenę. Inaczej na ten zielony pigment z pewnością patrzyła babka zielarka, która używała go nieświadomie w najróżniejszych maściach, wywarach i „ekstraktach”, a inny pogląd ma w tej sprawie bazujący na ścisłych danych badacz z dzisiejszych czasów. Innymi słowy – temat leczniczego zastosowania substancji roślinnych ogólnie się rozwija, a kierunek tego rozwoju zależy nie tylko od ilości dostępnych twardych danych i doświadczeń praktycznych, ale także od „miękkich” czynników, takich jak trendy handlowe i modowe obowiązujące w danym okresie. W każdym razie rzeczywistość jest dziś taka, że zastosowanie substancji pochodzenia roślinnego w przemyśle farmaceutycznym i spożywczym w ostatniej dekadzie wzrosło wielokrotnie. Niektórzy autorzy okres po 1990 roku nawet nazywają „Zieloną gorączką” lub „Zielonym Eldorado” (Green rush, Green Eldorado).¹

Jednak sam chlorofil na celowniku naukowców jest już znacznie dłużej. Pierwsze opublikowane wzmianki o korzystnym działaniu chlorofilu i jego zastosowaniu w medycynie można znaleźć już w XIX wieku², gdy lecznicze użycie preparatów z chlorofilu (ewentualnie z chlorofilem) opisywano w odniesieniu do szerokiej skali chorób i dolegliwości^3,4. Ze względu na rozpoznane później podobieństwo jądra porfirynowego chlorofilu i hemu hemoglobiny uznawano chlorofil (ewentualnie jego syntetyczne analogi, chlorofilinę, itd.) na przykład za środek mogący pomóc w leczeniu anemii.

Podczas gdy przekonanie o możliwości zastosowania chlorofilu jako skutecznego środka przeciwko anemii zostało ostatecznie obalone⁵, skuteczność różnych terapeutycznych zastosowań chlorofilu została potwierdzona w praktyce klinicznej – od wsparcia i stymulacji regeneracji tkanek, poprzez łagodzenie nieprzyjemnego zapachu towarzyszącego procesom zakaźnym, aż po działania przeciwzapalne⁶. Produkty zawierające chlorofil są także na przykład stosowane w Japonii u pacjentów geriatrycznych i w leczeniu trimetyloaminurii^{7, 8}.

Najnowsze odkrycia prowadzą badaczy w stronę kwestii profilaktycznego działania wysokich dawek owoców i warzyw (przede wszystkim warzyw liściowych z grupy tzw. greens) w odniesieniu do chorób cywilizacyjnych⁹. Mechanizmy chemoprotekcyjnego i chemoprewencyjnego działania różnych fitosubstancji są przedmiotem rozległych badań, przy czym chlorofil i jego pochodne słusznie należą do najczęściej badanych pod tym kątem substancji. W przypadku samego chlorofilu zostały potwierdzone zasady modulowania biodostępności ksenobiotyków i ich preabsorpcji (tzw. trapping effect), postabsorpcji¹⁰ lub zmniejszenie stresu oksydacyjnego^{11, 12}.

Efekt odławiania (trapping effect) chlorofilu i jego pochodnych w stosunku do ksenobiotyków (tu aflatoksyna B1, benzopiren, nitrozaminy). Chlorofil działa zarówno w pre-, jak i post-absorpcyjnej fazie. W fazie preabsorpcyjnej zmniejsza całkowitą dostępność biologiczną ksenobiotyku, w fazie postabsorpcyjnej zmniejsza następnie mutagenność za pośrednictwem kierowanej enzymatycznie deregulacji wiązania z DNA (przejęte od Hayes and Ferruzzi, 2020).

Na koniec można stwierdzić, że zgodnie z wynikami wielu współczesnych prac badawczych, chlorofil należy do fitonutrientów, które mają znaczący wpływ nie tylko na proces detoksykacji organizmu i chemoprewencji. Poszerzająca się naukowa baza wiedzy o chlorofilu potwierdza dziś zatem doświadczenia niejednej babki zielarki. Wy też zaproście tego zielonego słonia do kuchni. Dziś już wiecie, jaki jest silny i dlaczego… W kolejnej części tego miniserialu o chlorofilu będzie mowa o tym, gdzie i w jakich produktach żywnościowych występuje chlorofil i w jakiej ilości.

A gdybyście przypadkiem nie byli jeszcze pewni, gdzie go szukać, to w Zielonej Żywności GW znajdziecie go z pewnością.

1 David B, Wolfender JL, Dias DA. The pharmaceutical industry and natural products: historical status and new trends. Phytochemistry Reviews. 2015; 14:299–315.
2 Ciekawe jest, że jedną z pierwszych rozpraw o zielonych barwniku i jego zadaniu w przyrodzie znajdziemy w pracy ,,twórcy genetyki“, pochodzącego z Hynčic koło Brna - J. G. Mendela z 1865 roku.
3 Harrisson JW, Levin SE, Trabin B. The Safety and fate of potassium sodium copper chlorophyllin and other copper compounds. Journal of the American Pharmaceutical Association (Scientific Ed). 1954; 43:722–37.
4 Esten MM, Dannin AG. Chlorophyll therapy and its relation to pathogenic bacteria. Butler University Botanical Studies. 1950; 9:212–7.
5 Jednocześnie jednak obowiązuje założenie, że ciało do biosyntezy swoich własnych makromolekuł funkcjonalnych musi mieć do dyspozycji odpowiedni materiał budulcowy.
6 Hayes M, Ferruzi MG. 2020. Update on the bioavailability and chemopreventative mechanisms of dietary chlorophyll derivatives. Nutrition research. 81: 19–37.
7 Chao PY, Huang MY, Huang WD, Lin KH, Chen SY, Yang CM. Study of chlorophyll-related compounds from dietary spinach in human blood. Notulae Botanicae Horti Agrobotanici Cluj-Napoca. 2018; 46:309–16.
8 Yamazaki H, Fujieda M, Togashi M, Saito T, Preti G, Cashman JR, et al. Effects of the dietary supplements, activated charcoal and copper chlorophyllin, on urinary excretion of trimethylamine in Japanese trimethylaminuria patients. Life Sciences. 2004; 74:2739–47.
9 Aune D, Giovannucci E, Boffetta P, Fadnes LT, Keum NN, Norat T, et al. Fruit and vegetable intake and the risk of cardiovascular disease, total cancer and all-cause mortality – a systematic review and dose-response meta-analysis of prospective studies. International Journal of Epidemiology. 2017; 46:1029–56.
10  Hsu C-Y, Yeh T-H, Huang M-Y, Hu S-P, Chao P-Y, Yang C-M. Organ-specific distribution of chlorophyll-related compounds from dietary spinach in rabbits. Indian Journal of Biochemistry & Biophysics. 2014; 51:388–95.
11 John K., Divi R. L., Keshava C, Orozco CC, Schockley ME, Richardson DL, et al. CYP1A1 and CYP1B1 gene expression and DNA adduct formation in normal human mammary epithelial cells exposed to benzo[a]pyrene in the absence or presence of chlorophyllin. Cancer Letters. 2010; 292:254–60.
12 Vaňková K, Marková I, Jašprová J, Dvořák A, Subhanová I, Zelenka J, et al. Chlorophyll-mediated changes in the redox status of pancreatic cancer cells are associated with its anticancer effects. Oxidative Medicine and Cellular Longevity; 2018:1–11.